حذف ممنوعیت حجاب یکی از بخش‌های بسته اصلاحات اردوغان بوده که او به تازگی آن را به‌عنوان یک فصل مهم برای ترکیه اعلام کرد و به‌تدریج آثار آن در جامعه این کشور مشخص می‌شود. در رابطه با این مسئله و تغییرات دیگر در قوانین ترکیه با سیامک کاکایی، کارشناس مسائل این کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
- بخش مهم و قابل توجه اصلاحات پیشنهادی اردوغان برداشته شدن ممنوعیت حجاب در نهادهای دولتی به جز میان نیروهای نظامی و دستگاه قضایی است. رجب طیب اردوغان هم اعلام کرده که انتخابات محلی سال آینده نامزدهای محجبه خواهد داشت. با توجه به اینکه حزب عدالت و توسعه مدت‌ها به‌دنبال این مسئله بوده است این اقدام چه معنایی خواهد داشت؟
برداشته شدن ممنوعیت استفاده از حجاب در نهادهای دولتی می‌تواند خواست بخش مذهبی ترکیه را برآورده کند که سال‌ها به‌دنبال این مسئله بوده‌اند. در مقابل اما باعث انتقاد شدید جناح‌های لائیک شده است و آنها معتقدند که این اقدام حزب عدالت وتوسعه در مسیر از بین بردن اصول لائیسم و کمالیستی است. آن بخش از جامعه ترکیه که با عقاید اسلامی عجین هستند از این مسئله استقبال کرده‌اند. شرکت نامزدهای محجبه در انتخابات یک روش رو به جلو در جلب نظر این بخش از جامعه ترکیه به‌حساب می‌آید. بسیاری معتقدند که این حرکت اردوغان بیشتر از یک اقدام قانونی، یک حرکت سیاسی است که توجه ویژه‌ای به انتخابات محلی سال آینده و انتخابات ریاست‌جمهوری دارد.
- علوی‌ها هم اما بخش بزرگ دیگری از جامعه ترکیه هستند که به وضعیت خود اعتراض جدی دارند. این بسته می‌تواند نظر علوی‌ها را که جمعیتی حدود ۲۰میلیون نفر در ترکیه دارند، تأمین کند؟
این بسته نظر جامعه علوی که یک اقلیت بزرگ در ترکیه هستند را برآورده نکرده است. علوی‌ها انتظار داشتند که اردوغان در مسیر آزادی فعالیت‌های دینی آنها حرکت کند. در یکی از بندهای بسته اصلاحات آمده است که انجام اعمال دینی، عبادات و آیین‌ها به شکل فردی و گروهی منعی ندارد. اگرچه در این بند اسمی از علوی‌ها آورده نشده اما می‌تواند به شکلی درباره اعمال مذهبی این اقلیت تفسیر شود. علوی‌ها اما اعتقاد دارند که باید اردوغان به‌صورت شفاف در این بسته بر آزادی مناسک علوی‌ها و آیین‌های مذهبی در مراکز مخصوص آنها معروف به جمع‌خانه‌ها تأکید می‌کرد.
- اردوغان در ماه‌های گذشته با اعتراض‌های بی‌سابقه در ترکیه دست‌وپنجه نرم کرده است. با توجه به گذشت حدود ۱۱ سال از در قدرت بودن حزب عدالت و توسعه چرا اکنون بسته اصلاحات ارائه شد؟
3 عامل تأثیر‌گذار بر ارائه بسته اصلاحات بوده است. نخستین عامل نگرش حزبی عدالت و توسعه به انجام اصلاحات تدریجی در ساختارهای سیاسی، مدنی و فرهنگی ترکیه است. مسئله دوم شرایط داخلی ترکیه در رابطه با مطالبات کردها و بخش‌های دیگر به‌حساب می‌آید و دولت اردوغان تلاش کرده که قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی تغییر کند. سوم هم اعتراض‌های تابستان گذشته در ترکیه است و به‌نظر می‌رسد این بسته راهی برای گشایش در جامعه ترکیه باشد تا اردوغان بتواند مسیر پرسنگلاخ اصلاحات را طی کند. به‌طور کلی بسته اصلاحات اردوغان می‌تواند استمرار تغییر درون‌ساخت جامعه ترکیه باشد.
- عدالت و توسعه با ارائه این بسته چه هدفی را دنبال می‌کند و اردوغان می‌خواهد با کاهش فشارها خودش را برای پست جدید و انتخابات سال آینده آماده کند؟
هدف و درونمایه بسته اصلاحات اردوغان با یک نگرش سیاسی همراه است. درست است؛سال آینده برای حزب عدالت و توسعه سال مهمی به‌خاطر برگزاری انتخابات محلی و ریاست‌جمهوری است. اردوغان از یک سو نگاه به استمرار هیمنه حزب عدالت و توسعه دارد و خودش را هم برای ریاست‌جمهوری آماده می‌کند. اردوغان همچنین به مرحله‌ای بودن اصلاحات عقیده دارد و با رهبری حزب عدالت و توسعه براساس چشم‌انداز سال ۲۰۲۳ و تا یکصدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه به‌دنبال دگرگونی در پایه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ترکیه است.
